Samborski Bogusław, pseud. Gottlieb von Sambor (1897 – zm. po r. 1970), aktor teatralny i filmowy. Ur. 14 IV w Warszawie, był synem zubożałego ziemianina (czy też plenipotenta ziemskiego).
S. ukończył Gimnazjum im. Ziemi Mazowieckiej w Warszawie. Następnie wstąpił w r. szk. 1914/15 do szkoły dramatycznej przy Warszawskim Tow. Muzycznym, którą podobno ukończył (S. Łoza), w r. 1915 był zapisany do Klasy Dykcji i Deklamacji tejże uczelni. Już jednak w r. 1913 został zaangażowany do organizowanego przez Arnolda Szyfmana zespołu Teatru Polskiego w Warszawie. W r. 1916 grał w teatrzyku kabaretowym «Bi-Ba-Bo». W l. 1918–19 występował również w teatrach miejskich w Krakowie i Łodzi. W r. 1920 wstąpił do Armii Ochotniczej i brał udział w wojnie polsko-sowieckiej. W okresie międzywojennym był związany z Teatrem Polskim w Warszawie, występując również gościnnie w teatrach «Rozmaitości» i «Małym» oraz w teatrach Lwowa, Krakowa, Poznania i Lublina. W r. 1923 brał udział w strajku aktorów Teatru Polskiego. Swoją pozycję aktorską w teatrze ugruntował w r. 1922 występując jako Jasiek w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego wystawionym w Teatrze Polskim w reżyserii Aleksandra Zelwerowicza. «Pan Samborski […] ze wszystkich młodych aktorów ma stanowczo najwięcej charakteru» – pisał w r. 1925 Jan Lechoń. Do popisowych jego ról należały m. in.: Jago w „Otellu” W. Szekspira (1925), Pochroń w przeróbce „Dziejów grzechu” Stefana Żeromskiego (1926), Horodniczy w „Rewizorze” M. Gogola (1929), role tytułowe w „Volpone” B. Jonsona (1930) i „Sprawie Dantona” S. Przybyszewskiej (1933), Senator w „Dziadach” Adama Mickiewicza (1934, inscenizacja L. Schillera), d’Antraiques w „Sułkowskim” Żeromskiego (1936), Sartorius w „Szczyglim zaułku” G. B. Shawa (1937). «Przy potężnej zwalistej budowie ciała i byczym karku – „rozsadzał” dialog i całą scenę swą nie okiełzaną gwałtownością, nawet brutalizmem, a także mową impetyczną aż do zadyszki» (S. Marczak-Oborski). Grywał również często z powodzeniem w sztukach obyczajowych i komediach, choć recenzenci zarzucali mu przesadę i powtarzanie się («p. Samborski w roli dwudziestego z rzędu apoplektycznego prezesa może przywieść do rozpaczy» – ironizowała Boy-Żeleński). Dn. 1 IX 1939 wystąpił S. w komedii G. B. Shawa „Genewa”, parodiując tu z wielką siłą komiczną B. Mussoliniego w roli Bombardone.
Obok teatru drugą sferą działalności aktorskiej S-ego był film, który zyskał mu popularność w kraju i za granicą. S. zadebiutował na planie filmowym w r. 1921 w „Strzale”. Po epizodycznych rolach w „Iwonce” (1925), „Przedwiośniu” (1928) i „Grzesznej miłości” (1929) otrzymał tytułową rolę w dramacie historycznym, wg powieści Gabrieli Zapolskiej, „Policmajster Tagiejew” (1929). S. zapoczątkował nią długą galerię postaci carskich dygnitarzy, wojskowych i policyjnych tropiących polskie organizacje niepodległościowe. Np. w dramacie „Na Sybir” (1930), osnutym na tle wydarzeń rewolucji 1905 r., występował jako pułkownik Ochrany Sierow, w „Dziesięciu z Pawiaka” (1931) jako generał carskiej żandarmerii Maksimow, w „Urodzie życia” (1930, wg powieści Żeromskiego) jako generał Polenow-Czernowratskij. Odtwórcą «czarnych charakterów» był S. również w filmach sensacyjno-kryminalnych, kreował m. in. główną rolę w „Niebezpiecznym romansie” (1930; wg powieści A. Struga „Fortuna kasjera Śpiewankiewicza”), Pochronia w „Dziejach grzechu” (1933), agenta obcego wywiadu w „Szpiegu w masce” (1933), handlarza żywym towarem w „Kobietach nad przepaścią” (1938).
Ekspresyjna gestyka, mimika i sposób prowadzenia dialogu S-ego sprawiły, że krajowi, a także zagraniczni recenzenci, na ogół z dużym uznaniem pisali o jego aktorstwie, porównując je ze stylem gry E. Janningsa. Sam S. odrzucał takie określenie, mówiąc w jednym z wywiadów w 1930 r.: «Nie jestem i nie chcę być Janningsem. Nazywam się Bogusław Samborski […] i chcę być sobą». Buntował się również przeciw narzucanemu mu emploi: «Najwyższy czas skończyć z katorgą, Sybirem, żandarmem rosyjskim, z tymi wszystkimi upiorami przeszłości, jak również z wojną bolszewicką […]. Dać nareszcie trochę słońca, pogody i radości». W lecie 1939 ostatnią przedwojenną rolą filmową S-ego był Anzelm Bohatyrowicz w ekranizacji „Nad Niemnem” wg powieści Elizy Orzeszkowej, w reżyserii Wandy Jakubowskiej i Karola Szołowskiego (zdjęcia do filmu zostały w lecie 1939 ukończone, wszystkie materiały filmowe spłonęły jednak w czasie oblężenia Warszawy we wrześniu 1939).
Początek okupacji niemieckiej przeżył S. w Warszawie. Na przełomie 1939 i 1940 r. stosując się do apelu Tajnej Rady Teatralnej i konspiracyjnego Związku Artystów Scen Polskich (ZASP) zrezygnował z pracy na scenie. Zorganizował w foyer Teatru Polskiego bazar i kawiarnię, zostały one jednak zlikwidowane po inauguracji założonego w tym gmachu teatru niemieckiego (październik 1940). Wiosną 1940 S. z grupą polskich aktorów wyraził wstępną zgodę na udział w filmie austriackiego reżysera G. Ucicky’ego pt. „Heimkehr” (nakręcony latem t. r.). Kiedy Tajna Rada Teatralna ujawniła antypolską wymowę scenariusza, część aktorów polskich zerwała umowę, czwórka innych jednak, wśród nich S., wystąpiła w tym filmie. S. zagrał w nim rolę polskiego burmistrza, brutalnego prześladowcy mniejszości niemieckiej. „Heimkehr” jako jeden z nielicznych filmów tego okresu uzyskał pochwałę J. Goebbelsa, tzw. predykat, jako «Film der Nation». Polskie podziemie zareagowało bardzo ostro; gdy w marcu 1941 został wykonany wyrok śmierci na jednym z głównych organizatorów „Heimkehru”, a zarazem penetrującym polskie środowisko artystyczne agencie gestapo – Igo Symie, S. w obawie o swe życie uciekł do Wiednia, gdzie ponoć mieszkała rodzina jego żony Stelli. Komisja Sądząca Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC) ogłosiła 3 XII 1942 wyrok skazujący na karę infamii (pozbawienia czci obywatelskiej) czterech artystów grających w „Heimkehr”, m. in. zaocznie S-ego: «za uprawianie propagandy antypolskiej, połączonej z lżeniem narodu i państwa polskiego» (konspiracyjna „Rzeczpospolita Polska” 1943 nr 3).
W l. 1941–4 S. przebywając w Wiedniu występował w drugorzędnych rolach w filmach wytwórni «Tobis» i «UFA» pod pseud. Gottlieb von Sambor. Po zakończeniu wojny, w r. 1946 Zarząd Główny ZASP skreślił S-ego dożywotnio z listy swoich członków. W r. 1948 odbył się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie proces przeciwko aktorom polskim, którzy uczestniczyli w filmie „Heimkehr”. S. był sądzony zaocznie; jego obrońcą z urzędu został adwokat Henryk Nowogródzki. Na jedynego świadka obrony zgłosił się A. Zelwerowicz; zeznał on, że S. zgodził się grać w tym filmie, szantażowany przez Niemców, którzy grozili mu w razie odmowy prześladowaniami żony, z pochodzenia Żydówki. Sąd Apelacyjny nie wziął tych okoliczności pod uwagę i skazał S-ego na dożywotnie więzienie. S. pod koniec wojny lub krótko po jej zakończeniu wyjechał z Austrii do Ameryki Płd. Osiadł w Argentynie, nie ujawniając swego prawdziwego nazwiska. Występował okazjonalnie w cyrku jako clown i w pantomimach. Dokładna data (po r. 1970) i miejsce jego śmierci nie są dotąd znane, podobnie jak stosunki rodzinne.

Kilkanaście fotosów z ról teatralnych i filmowych S-ego, w: Arch. IS PAN i Muz. Teatr. w W.; Kilkanaście filmów fabularnych lub ich fragmentów z l. 1928–41 z udziałem S-ego, w: Arch. Filmoteki Narodowej; – Czachowska, Literatura pol. Bibliogr.; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/5–1947; Film-lexicon degli Autori e delle Opere, Roma 1964 VI; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Drewniak B., Teatr i film III Rzeszy, Gd. 1972; Historia filmu polskiego, W. 1966–88 I–III; Janicki S., Polskie filmy fabularne 1902–1988, W. 1990; Korzeniewski B., Sława i infamia, W. 1992; Korzeniewski B., Raszewski Z., Kolaboracja?, „Pam. Teatr.” R. 12: 1963 z. 1–4; Marczak-Oborski S., Teatr czasu wojny 1939–1945, W. 1967; tenże, Teatr w Polsce 1918–1939, W. 1984; Nowogródzki H., W świetle podziemnego teatru, „Literatura” 1980 nr 9; Ozimek S., Film polski w wojennej potrzebie, W. 1974; tenże, Kroniki w ogniu. Wrzesień i okupacja, „Kino” 1968 nr 9; Teatr polski w Warszawie 1913–1938, W. 1938; Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1988; Wysiński Z., Związek Artystów Scen Polskich, Wr. 1979; Żeleński T. (Boy), Pisma, W. 1982–92 XX–XXIX; – Brumer W., Tradycja w teatrze, W. 1986; Lechoń J., Cudowny świat teatru, W. 1981; Po powrocie z Paryża – co mówią państwo Samborscy, „Kino” 1930 nr 35; Samborski B., Nie chcę być Janningsem – nazywam się Samborski…, „Kino” 1930 nr 2; Słonimski A., Gwałt na Melpomenie, W. 1959 I–II; Wierzyński K., Wrażenie teatralne, W. 1987; – „Pam. Teatr.” R. 12: 1963 z. 1–4 passim.
Stanisław Ozimek